وکی استخوان (استئوپوروزیس) یا پوکی استخوان
بخش اول - وکی استخوان (استنوپوروزیس) چیست؟
همه ما با رسیدن به دوران سالمندی دچار محدودیت هایی می شویم که به خاطر افزایش سن می باشد ولی در این اثنا بیماری هایی گریبان گیر ما می شود که گریزی از آن ها نیست. از بیماری های رایج این زمان می توان به پوکی استخوان اشاره کرد که با درایت و تیزهوشی باید از بروز عوارض آن جلوگیری کرد. "پوکی استخوان" یا "استئوپوروزیس"*همان "بیماری خاموش" است که باعث کاهش تراکم بافت‌های استخوانی هم می گردد. در ایـن حالت، استخوان ها به راحتی و در اثر وزن خود انسان شکسته می شوند که این شکستگی ها بیشتر در قسمت‌های مچ دست، ران و مهره‌ها می باشد؛ این شرایط به دلیل کم بود کلسیم در بدن رخ می دهد چرا که ماده اصلی استخوان سازی کلسیم است. ذخیره این ماده در بدن از قبل از تولد آغاز شده و تا سن ۳۰ سالگی ادامه می یابد ولی به تدریج و از سن ۴۰ سالگی توده ی استخوانی شروع به کاهش می کند، که این حالت در زنان یائسه به دلیل کاهش سطح استروژن سریع تر صورت می پذیرد. در این زمان زنان یک سوم توده استخوانی خود را طی ۵ یا ١٠ سال از دست می دهند و تخریب استخوانی آن ها بیش تر می‌شود. در واقع در پوکی استخوان بافت‌ها از لحاظ کمی تغییر یافته و دچار استئوپروزیس (کاهش توده ی استخوانی) می گردند، که این مسئله منجر به تهی شدن استخوان ها و کاهش قد و حتی شکستگی های دردناک می گردد. به عبارت دیگر پوکی استخوان به معنی کاهش تراکم و قدرت طبیعی استخوان هاست که این عامل نیز با فعالیت کم بدنی و یا عدم مصرف غذاهای کلسیم دار تشدید می شود. متأسفانه افراد مبتلا به این بیماری از وجود آن بی اطلاعند و زمانی متوجه امر می گردند که دیگر کار از کار گذشته است و با یک حرکت یا ضربه کوچک نظیر سر خوردن، لغزیدن، پیچ خوردن پا، و یا برخورد شیء سخت با بدن دچار شکستگی استخوان خواهند شد. به همین دلیل هم بود که سازمان بهداشت جهانی استئوپورزیس (پوکی استخوان) را به هم راه سکته قلبی، سکته مغزی و سرطان به عنوان چهار بیماری تهدید کننده ی سلامت بشر اعلام نمود و شعار سال ۲۰۰۳ خود را به این مقوله اختصاص داد که: "برای استخوان خود خرج کنید تا دچار اولین شکستگی نشوید." این سازمان همچنین دهه اول قرن بیست و یکم را به نام "استخوان و مفاصل" و دهه "ریشه کنی و مبارزه با پوکی استخوان" نامید.
اما چه کسانی بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که ٩ گروه بیشتر در معرض این تهدیدند.
۱. افراد مسن.
۲. زنان یائسه.
۳. کسانی که حرکت ورزشی و فعالیت بدنی کمی دارند.
۴. افرادی که در غذای روزانه خود لبنیات و مواد غذایی کلسیم دار استفاده نمی کنند.
۵. سیگاری ها.
۶. الکلی ها.
۷. زنانی که تعداد زایمان آن ها زیاد و با فاصله کمتر از ۳ سال باشد.
٨. افراد مبتلا به آرتروز التهابی (آرتروز رماتیسمی).
٩. افرادی که داروهای گلوکوکورتیکوئیدی مصرف می نمایند.
در هر حال پوکی استخوان به سختی تشخیص داده می شود و از اولین علامات آن، شکستگی ناخودآگاه استخوان هاست. پس باید پیش از ابتلا به این بیماری به فکر چاره بود.
*توضیح: کلمه استوپروزیس از ترکیب استئو به معنای استخوان و پروزیس به معنای اسفنج به وجود آمده و در لغت به معنی استخوان منفذ دار و حاوی سوارخ های متعدد و اسفنجی است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
بخش دوم - علائم و عوامل خطر
اگر چه این بیماری معمولاً بدون علامت است ولی در مراحل اولیه با کمردردهای شدید خود را نشان می دهد و پس از آن در مراحل پیشرفته به صورت دردهای ناگهانی پشت همراه با شکستگی مهره‌ها بروز پیدا می کند. تغییر شکل ستون فقرات، قوز کردن، کاهش قد و ایجاد شکستگی با ضربه خفیف در ناحیه لگن، استخوان ران، مچ دست وساعد و بازو از دیگرعلائم پوکی استخوان به شمار می آید. مقدار توده ی استخو انی در هر فرد و سرعت کاهش آن نسبت به سن او، میزان خطر ابتلا به بیماری استئوپوروزیس را تعیین می نماید. این استعداد بر اساس پژوهش های محققین در گروه های زیر وجود دارد.
١. زنان یائسه، خصوصاً از نوع زود رس آن یعنی پیش از ۴۵سالگی.
٢. خانم هایی با زایمان زیاد که فواصل آن کم تر از ۳ سال باشد.
٣. سالمندان و سال خوردگان.
٤. افراد لاغر اندام با استخوان بندی باریک.
٥. کسانی که سابقه ی شکستگی در نقاط مختلف بدن آن ها وجود دارد.
٦. اشخاص مبتلا به آرتروز التهابی.
٧. مصرف کنندگان داروهایی نظیر گلوکوکورتیکوئیدها، قرص های ضد صرع، هپارین و ... که حجم استخو انی آن ها را کاهش می دهد.
٨. افرادی که غذاهای کلسیم داری چون لبنیات و سبزیجات را کم تر مصرف می کنند.
٩. کسانی که عادت به مصرف سیگار و قلیان و الکل دارند.
١٠. اشخاص مبتلا به زوال عقلی.
١١. افرادی که ورزش مرتب و روزانه نمی کنند.
١٢. مردانی که سطح هورمون استروژن در آن ها پایین است.
١٣. کسانی که سابقه پوکی استخوان در خانواده ی آن ها وجود دارد.
١٤. بیماران مبتلا به کوشینگ، هیپرتیروئیدی و هیپرپاراتیروئیدی.
١٥. اشخاص با پوست و موی روشن.
حال اگر شما دارای یک یا چند عامل خطرساز بالا هستید باید بدانید که در معرض این بیماری و شکستگی استخوان قرار دارید. البته در این میان زنان نسبت به مردان خطر بیشتری را احساس می کنند چون میزان توده استخوانی آن ها٢٠ تا ٣٠ درصد نسبت به مردان کم تر می باشد اما با این وجود با رعایت توصیه های پزشکی، مصرف غذاهای کلسیم دار و ورزش مستمر می توان از چنگال این بیماری رهایی یافت.
-----------------------------------------------------------------------------------------------